Giovanni Scognamillo: Bir Sinematik Bakış

‘Tür sineması’nın alt katmanlarında bulunan ‘kült film’, dünyanın neresinde olursa olsun, alternatif kimliği dolayısıyla, ana akımın dışında tutulmaktan kurtulamamıştır. Ama şanslıyız ki bu yeraltına itilmiş hazine kaynağının, kitlelere ulaşması misyonuna kendilerini adamış elçileri bulunmakta. Bu kişiler, kült filmin tarihini ve kaybolmaya yüz tutmuş değerlerini hayatta tutmak için çeşitli yöntemler kullanırlar. Mesela, Gremlins (1984) ve Matinee (1993) gibi filmlerin yönetmeni olan Joe Dante uzun zamandır farklı şehirlerde “Dante’s Inferno” adı altında film gösterimleri düzenlemekte. Unutulmuş filmlerden oluşan kendi koleksiyonunun yetmediği durumlarda, Quentin Tarantino’nun da aralarında olduğu çeşitli film kolesiyonerleri ve film müzeleri ile iletişime geçip, sinemanın bu gizli kalmış eserlerini sinefillerle paylaşmakta kendisi. Eski bir film eleştirmeni olan Dante, kült sinema kültürü bilincinin kendisinde oluşmasında özellikle bir derginin önemini vurgular; Forrest J. Ackerman’ın 1950’lerin sonundan itibaren çıkarmaya başladığı Famous Monsters of Filmland. Bu dergi, zamanla, ait oldukları tür yüzünden küçümsenen filmleri seven insanların küresel bir forumu halini alır.

Famous Monsters’a, aynen Joe Dante gibi, yazılarını yollayan bir başka sinema meraklısı ise İstanbul’da yaşamakta olan Giovanni Scognamillo’dur. Kendisi, özellikle, fantastik sinemanın gözardı edilmiş parçalarını yazdığı makalelerinde inceler. Ackerman’ın “hiç görmediğim arkadaşım” diye nitelediği Scognamillo, yıllar sonra bir kenara atılmış olan fantastik Türk sinemasını, Metin Demirhan ile birlikte gün ışığına çıkaracaktır. Bu kitap daha sonra, hem yurtiçinde hem de yurtdışında, Türk Fantastiği’nin küresel keşfine ön ayak olur. Onar Films dvd şirketi, Scognamillo’nun kitabında bahsettiği filmleri bulup, yurtdışında pazarlar ve bu yapımların yurtdışında ses getirmesine vesile olur. İlk çıkardığı, çok tanınmayan kült dünya sineması kitabında, ülkemize ayırdığı kısımda Scognamillo’ya danışan sinema tarihçisi Pete Tombs, daha sonra kitabının devamı olarak çekeceği kült filmler belgesel serisinde de kendisinin kapısını çalacaktır.

007, James Bond’un 1963 yılındaki İstanbul macerası, farklı ülkelerden yapımcılar için iki kıtayı birleştiren şehri çok cazip hale getirir. Casus filmlerinden, korku ve gerilim tarzına kadar çok çeşitli yapımların gözdesi olmuştur artık İstanbul. İşte bu eserlerin bir kısmında Giovanni Scognamillo hem yapım ekibi içinde, hem de bazen ikinci çekim ekibinde kamera arkasında bulunmuştur. From the Orient with Fury (1965) adlı eurospy filminin yanında, İtalyan tür sinemasının ustalarından sayılan Riccardo Freda’nın çektiği Coplan FX 18 Casse Tout (1965) ve istismar sinemasının emektarı Umberto Lenzi’nin Kriminal (1966) filmlerinde de Scognamillo’nun emeği geçmiştir (Kriminal’in gösterime girmesinden bir yıl sonra, Yılmaz Atadeniz Kilink İstanbul’da filmini çeker ve Kriminal’in Türkiye’deki karşılığı bulunmuş olur). Kendisine İtalyan sinemasının bu iki auteur’ü ile çalışmanın nasıl bir deneyim olduğunu sorduğumda Scognamillo, Lenzi’nin kafası karışık bir yönetmen olduğunu, Freda’nın çalışma şeklini izlemenin ise filmsel anlamda kendisine çok şey kattığını belirtmişti.

İstanbul’un dünya tür sinemasının merkezlerinden biri konumunda olduğu 60’lı yıllarda çekilen, şimdi ise bir kısmı unutulmuş bu filmleri bizlere hatırlattığı kitabı Batı Sinemasında Türkiye ve Türkler bu bağlamda önemlidir. Eserlerinde sinemanın tehlikeli dehlizlerine ışık tutan Gio, 2014 yılında Uluslararası Sinema Eleştirmenleri Federasyonu FIPRESCI’den ödülünü alarak alternatif ile ana akımı sonunda bir araya getirmeyi başarmış bir elçi konumuna ulaşmış ama malesef 2016 yılının Ekim ayında aramızdan ayrılmıştır.

(c) 2016. Yazının tüm hakları saklıdır.

 

Bu yazıda kullanılmış olan görseller

Giovanni Scognamillo portre- Batı Sinemasında Türkiye ve Türkler (İnkılap Kitapevi. Fotoğraf: Özer Kanburoğlu)

From the Orient with Fury (İtalyan posteri)

Coplan FX 18 Casse Tout (Alman posteri)